Gençleri anlamak

BEYİN 20’li yaşların ortalarında ve sonlarında gelişmeyi ve olgunlaşmayı tamamlar. Alnın arkasındaki beynin prefrontal korteks adı verilen kısmı, olgunlaşan son kısımlardan biridir. Bu alan planlama, önceliklendirme ve iyi kararlar alma gibi becerilerden sorumludur. Prefrontal korteks aynı zamanda sosyal bilişsel dolaşımın da önemli bir parçasıdır. Karmaşık sosyal durumlarla başa çıkabilme, ilişkiler, arkadaşlıklar, grup içinde kendini koruma ve gençlik yıllarının temelinde olan partnerin ilgisini çekebilme gibi becerilerden sorumludur.
Prefrontal korteks; ruh halini, dikkati, dürtü kontrolünü ve soyut düşünme yeteneğini düzenlemede önemli bir rol oynar. Bu hem önceden plan yapma hem de harekete geçmeden önce kişinin davranışının potansiyel sonuçlarını görme yeteneğini içeren bir kısımdır. Prefrontal korteks tam olarak gelişmemişse, bir genç kötü kararlar alabilir ve bir durumun güvenli olup olmadığını da ayırt edemeyebilir. Ergenler riskli davranışlar denemeye eğilimlidir ve seçimlerinin sonuçlarını tam olarak fark etmezler. Prefrontal korteks ergenlik döneminde işlev görse de özellikle amigdala çığlık attığında, yaşamın ilerleyen dönemlerinde olgunlaşana kadar daha çok bir fısıltı gibi algılanabilir. Amigdala, korku ve öfke gibi potansiyel tehditler ve güçlü duygular tarafından aktive edilir ve “savaş ya da kaç” davranışlarına, saldırganlığa ve refleks benzeri tepkilere yol açar. Sinir bilimciler uzun zamandır olgun prefrontal korteksin amigdalayı düzenlediğini ve duygusal, saldırgan veya içgüdüsel patlamalara bir son verdiğini düşünüyorlardı. Ancak bunun tersi de doğru gibi görünüyor: amigdala duygusal deneyimler sırasında aktive olduğunda, prefrontal korteksi kapatıyor.
Öte yandan yetişkinlerde frontal korteks tamamen gelişmiştir. Bilgileri işleyebilir ve organize edebilirler. Duygusal ve psikolojik olarak sağlıklı olan yetişkinler riskli davranışları değerlendirebilir ve karar alma süreçlerinde seçimlerinin sonuçlarını hesaba katabilirler. Ergenler, beynin duygularla ilgilenen kısmı olan amigdalalarına daha fazla güvenebilirlerken, yetişkinler frontal kortekslerine daha fazla güvenirler ve bu da dengeli düşünme ve davranışa yol açar. Aslında, beynin hala gelişmekte olan bir diğer kısmı, prefrontal korteksi beynin akıl yürütme ve düşünmeyle daha az ve duyguyla daha çok ilgili bölgelerine bağlayan beyin hücrelerinin belirli sinir ağlarıdır. Yani gençlerin daha ziyade tepkisel olmaları çoğunlukla bu nedenledir.
Bir genç büyüdükçe ve öğrendikçe, nöronlar ömür boyu sürebilecek bağlantılar oluşturur. Ancak sağlıklı bir beyin esnek, uyum sağlayabilen ve çevresiyle birlikte değişmeye devam edebilen bir beyindir. Ergen beyni inanılmaz bir büyüme geçiriyor. Nöronlar bağlantı kuruyor ve beynin iki yarım küresi arasında yeni bağlantılar oluşuyor. Bu tür bir büyüme ve bağlantı ergenlik döneminde patlayıcıbir zamandır. Beyin esnek olmaya devam edebilirse, yani yeni sinirsel bağlantılar oluşmaya devam edebilirse ve eskileri serbest bırakılabilirse, bu sağlıklı beyin işlevini ve hatta bir gencin ruh sağlığınıdestekleyebilir. Bu sinirsel bağlantılar ve uyum sağlama yeteneği, bir gencin öğrenmesinde, davranışında ve ruh hali düzenlemesinde önemlidir. Bir gencin beyni ruh sağlığını destekleyen bağlantılar oluşturursa, bu sinirsel bağlantılar daha sonra yetişkinliğe taşınacak ve yaşam boyu psikolojik iyilik halini destekleyecektir.
Ergenlik, zaman zaman garip, kafa karıştırıcı veya bunaltıcı olabilecek büyük değişimlerin yaşandığı bir dönemdir. Bu değişikliklerin bazıları hücreler üzerindeki hormonların etkilerinden kaynaklanır. Hormonlar, beynin nasıl organize olduğunu doğrudan değiştirerek veya belirli durumlara nasıl tepki verdiğini değiştirerek beyninizi uzun vadede etkileyebilir. Bu değişiklikler, gençleri yetişkinliğe hazırlayan yeni öğrenme fırsatları açmak için önemli olabilir ancak aynı beyin değişiklikleri, çocuklukta gerçekleşen diğer öğrenme türleri için pencereleri kapatabilir.
Peki, 25. yaş gününüzde kozasından çıkan bir kelebek misali, aniden daha mantıklı ve berrak bir zihinle mi uyanıyoruz? Gelişimini tamamlamış bir prefrontal korteks ile hayata dair çok daha farklı bir bakışaçısına mı sahip oluyoruz? Muhtemelen hayır. Ama yine de gençlerin bu dönemini anlayabilmek ve daha sağlıklı bir gelecek hazırlanması adına bunları bilmek çok büyük önem arzetmektedir.