Hazar’dan Umman’a sigorta canlanıyor: İRAN

Yaptırımların kalkmasıyla beraber sınır komşumuz İran dünyadaki sigortacı ve yatırımcıların iştahını kabartıyor. Önümüzdeki dönemde İran ile yapılan iş birliklerinin ve ülkeye yapılan yatırımların katlanarak artacağı öngörülüyor.
İran sigorta sektörü bölgesel ortalamaya nazaran gelişmiş düzeyde olsa da, özellikle hayat branşında ve zorunlu olmayan hayat dışı sigortalarında ciddi büyüme potansiyeli gözleniyor. Ticaret ambargolarının kalkmasının ülke ekonomisini hızlı bir şekilde büyütmesi ve ülkedeki ortalama gelir seviyesini artırması bekleniyor.
Yabancı şirketler de ülkedeki bu değişimi yakından izliyor. Artan gelir seviyesiyle sigorta potansiyelinin artacağı düşünülürken, enerji sektörü ve nakliyat gibi alanlarda da sigorta sektörü için önemli fırsatların oluşacağı tahmin ediliyor.

SİGORTA BİLİNCİ ARTIYOR SEKTÖR HIZLA BÜYÜYOR
2015 rakamlarına göre, İran’da bir devlet destekli sigorta şirketi, 18 özel sigorta şirketi, 7 serbest bölge sigorta şirketi (yaptırımların olmadığı serbest bölgelerde faaliyet gösteren şirketler), 2 özel reasürans şirketi olmak üzere 27 sigorta şirketi faaliyet gösteriyor. 18 binin üstünde istihdam sağlayan sigorta sektöründe çalışanların %32’si kadınlardan oluşuyor.
Kişi başına 95 dolar prim üretilen ülkede sigorta sektörü GSYİH’nin yaklaşık %2’sini oluşturuyor. Ülkede son yıllarda sabit bir şekilde büyüyen hayat dışı branşında toplam primin %89’u üretiliyor. Kasko ve sağlık sigortalarının ise önümüzdeki yıllarda istikrarlı olarak büyüyeceği öngörülüyor.  2014 rakamlarına göre İran’da toplam prim üretiminin %42’si zorunlu trafik sigortasında ve %20’si sağlık sigortalarında üretiliyor. Hayat branşında ise toplam prim üretiminin sadece %11’i gerçekleştiriliyor. 2009 yılındaki %0.08 seviyesinden 2013 yılında %0.19 seviyesine çıkan sigorta penetrasyonundaki yıllık artış oranı ve hayat sigortaları penetrasyonunda beklenen yıllık %0.2 yükselme beklentisi, İran sigorta sektörünün yabancı yatırımcıların ve girişimcilerin ilgisini çekmesine sebep oluyor.
Geçmişte ise, sigortaya olan iştaha karşılık, İran’a uygulanan yaptırımların yüksek enflasyona neden olup, sigorta sektörünün gelişimini yavaşlattığı görülüyordu. Küresel reasürans pazarlarına ulaşımı olmayan sigorta şirketleri kâr elde etmekte zorlandı. Nükleer konusunda anlaşmaya varılması ve yaptırımların kalkmasıyla beraber, sektörün büyümesini engelleyen faktörler ortadan büyük oranda kalkmış bulunuyor. Makroekonomik istikrarın önümüzdeki dönemde İran hayat ve hayat dışı sigorta pazarlarındaki büyümeye pozitif etki etmesi bekleniyor.

KÜRESEL ŞİRKETLERİN GÖZÜ İRAN’DA
İran’a uygulanan yaptırımların kalkmasıyla beraber küresel firmalar İran’daki olası fırsatları yakından takip etmeye başladı. Yabancı şirketlerin İran’daki ilk sınavını mart ayında, sigorta şirketleri reasürans anlaşmalarını yenilemeye başladığında vermesi bekleniyor. Bunun mart ayında gerçekleşecek olmasının nedeni, Batılı ülkelerden farklı olarak İran’ın kendi takvimini kullanıyor olması. Batı’da reasürans görüşmeleri ocak ayında başlarken, İran’daki şirketlerin takvim nedeniyle reasürans anlaşmaları mart ayında yenileniyor.
Geçtiğimiz ay nükleer anlaşmaya varılması ve Tahran üzerindeki finansal yaptırımların kaldırılmasıyla birlikte riskleri paylaşan reasürörler ve anlaşmaları bağlayan brokerler 7.4 milyar dolar prim üreten pazarda yer bulmak için çalışmalara başlıyor. Geçtiğimiz ay İran sigorta sektörüyle ilgilendiklerini ve ülkedeki fırsatları değerlendirdiklerini açıklayan şirketler arasında Allianz, Zurich, Hannover Re ve RSA gibi sigorta devleri bulunuyor. Reasürans ve sigorta uzmanları yüksek seviyede petrol üreten İran’daki en iyi fırsatların nakliyat ve enerji sektöründe yattığını belirtiyor.  Bunun yanında, küresel olarak toplam prim üretiminin neredeyse yarısına denk gelen ancak İran’da toplam prim üretimin %10’dan düşük bir kısmının üretildiği hayat sigortalarında büyüme potansiyeli olduğu kabul ediliyor. Buradaki önemli bir detay da ABD sigorta sektörü oyuncularının, halen geçerli olan yaptırımlar nedeniyle İran’daki şirketlerle iş yapamıyor olması.

REASÜRANS TEMASLARI BU AY BAŞLIYOR
İran Reasürans Başkan Yardımcısı Mohammad Asoudeh, Reuters’a yaptığı açıklamada, İran sigorta pazarına girmek için anlaşma yapmak isteyen pek çok yabancı sigorta devinin şirketleriyle temasa geçtiğini belirtti. Birleşmiş Milletler (BM) ve Tahran arasında anlaşmanın sağlanacağı günü beklediklerini belirten Asoudeh, anlaşma sağlandığı günden itibaren yabancı ilgisinin yüksek olduğunu belirtti. Teklif ve koşullara göre büyük iş birliklerinin oluşabileceğini vurgulayan Asoudeh, “Bu ay önemli reasürans yenileme anlaşmaları gerçekleşecek. Bu dönem İran sigorta pazarı için bir dönüm noktası olabilir” diye konuştu. Dubai menşeli ancak hisselerinin çoğu İranlılarda bulunan Iran Insurance Bölgesel İş Geliştirme ve Satış Müdürü Sasan Soltani ise şirketlerine İngiliz ve Japon broker ve sigortacılar tarafından teklifler geldiğini belirtti.
Geçtiğimiz yıl Reuters’ın sorularını cevaplayan 11 Batılı ve Orta Doğulu sigorta ve reasürans şirketinden 8’i özellikle nakliyat ve enerji sektörleri olmak üzere İran ile ilgilendiklerini ve yatırım yapmayı düşündüklerini söyledi. Buna karşın, yaptırımlar her ne kadar kalksa da, şirketler sektöre hızlı bir giriş yapmak konusunda ihtiyatlı davranıyor. BM yaptırımları kalkmış olsa da, ABD’nin bazı yaptırımları devam ediyor. ABD kamu şirketleri, bankaları ve sigorta şirketleri Iran ile ticaret yapamıyor. Aynı zamanda, İran ile dolar bazlı muhasebe işlemlerinin gerçekleştirilmesi de yasak. Bu nedenle, İran’a yatırım yapmak isteyen ve özellikle ABD hissedarları bulunan şirketlerin nasıl etkileneceği muallak.

İRAN PAZARINA GİRECEKLER DİKKATLİ OLMALI
Yatırımcılar için, sektörün potansiyeli, doğabilecek sorunlardan daha ağır basıyor. “Tahran ofisimizi olabildiğince çabuk bir şekilde açmak istiyoruz” diye konuşan Londralı United Insurance Brokers (UIB) Yönetim Kurulu Başkanı Bassem Kabban, uluslararası yaptırımdan önce Tahran’da faaliyet gösterdiklerini söyledi. Kabban, ABD ile iş yapan ya da ABD hissedarları bulunan şirketlerin daha dikkatli olması gerektiğini söyledi: “Yaptırımlardan sonra ülkedeki faaliyetlerimizi durdursak da, yaptırımlarla geçen 5 yıl boyunca çalışanlarımıza maaş vermeye devam ettik. İran sigorta sektörüne girecek şirketlerin dikkatli ve kararlı olması gerekiyor. Kendilerinden emin olmayan şirketler dışarıda durmayı seçecektir.” İran sigorta sektöründe geçmişte de ağırlığı bulunan Fransız ve Japon şirketlerin pazarda daha hızlı yer bulabileceğini de söyleyen Kabban, havacılık ve enerji alanlarında büyük miktarda sigorta korumasına gerek olduğunu aktardı. Ayrıca, şirketler keşfedilmemiş bir sektöre girmekte de tedirgin.

ŞİRKETLERİN KREDİ DEĞERLENDİRME NOTU YOK
İran’da çoğu son 10 yıl içinde kurulmuş 27 sigorta şirketi bulunuyor. Ancak, yurtdışındaki pazarlarla uzun süredir ilişkileri olmadığı için bu şirketlerin kredi derecelendirilmeleri daha yapılmamış durumda.
Kredi derecelendirmesinin yapılmamış olması da, temkinli sigorta şirketlerinin İranlı şirketlerle iş yapmamasına neden olabilir. İran sigorta pazarında primlerin %4’ü reasürans şirketlerine devredilmiş durumda. Bu da 300 milyon dolar reasürans hacmine denk geliyor. Asoudeh’in açıklamalarına göre, önümüzdeki dönemde yabancı reasürans şirketlerine ulaşımın artması ile beraber reasürans hacminin de hızlı bir şekilde artış göstereceği tahmin ediliyor.

Yabancı şirketlerin İran’daki ilk sınavını mart ayında, reasürans anlaşmaları yenilenmeye başlandığında vermesi bekleniyor. Bunun mart ayında gerçekleşecek olmasının nedeni, Batılı ülkelerden farklı olarak İran’ın kendi takvimini kullanıyor olması.

İran üzerindeki birleşmiş milletler yaptırımları kalkmış olsa da, ABD’nin bazı yaptırımları devam ediyor. ABD kamu şirketleri, bankaları ve sigorta şirketleri İran ile ticaret yapamıyor. Aynı zamanda, İran ile dolar bazlı muhasebe işlemlerinin gerçekleştirilmesi de yasak.

Umut Deniz Elçi
umut@sigortacigazetesi.com.tr