Güney Afrika görünümü: Daha güçlü bir direnç için yeni yollar açılıyor

Güney Afrika ekonomisi ve hayat sigortası sektörü, ulaştırma ve emeklilik gibi kilit alanlardaki reformların bazı kısıtlamaları kaldırmasıyla birlikte istikrarlı büyüme ve artan direnç eğiliminde. Ülkenin reel GSYİH’sinin 2026’da %1,4 oranında büyümesi bekleniyor; bu oran 2025’teki yüzde 0,9’luk tahminin üzerinde. Bu iyileşmede daha düşük borçlanma maliyetleri, ılımlı reel ücret artışları ve güçlenen elektrik arzı etkili olacak.

Swiss Re’nin “Güney Afrika görünümü: Daha güçlü bir direnç için yeni yollar açılıyor” başlıklı raporuna göre, ABD’nin Ağustos ayında Güney Afrika’nın ihracatının yaklaşık yüzde 5’ine yüzde 30 oranında gümrük vergisi getirmesi ise ekonomik görünüm üzerindeki belirsizliği artırıyor. 2027–2030 döneminde reel GSYİH büyümesinin yıllık ortalama %1,8 civarında seyretmesi bekleniyor. Bu oran, işsizliği anlamlı şekilde azaltmak ve yaşam standartlarını yükseltmek için hâlâ yeterli değil. Rapora göre, büyümenin potansiyel yıllık oranı olan %2 seviyesine ulaşabilmesi için yeni reformlar ve altyapı yatırımları —özellikle çok taraflı kurumların sağladığı krediler— büyük önem taşıyor.

HAYAT SİGORTASINDA ILIMLI BÜYÜME BEKLENİYOR

Para politikasında gevşeme süreciyle uzun vadeli devlet tahvili getirilerinin düşmesi, 2026’da gelir garantili yıllık gelir (annuity) ürünlerinin cazibesini azaltabilir. Gerçek (enflasyondan arındırılmış) hayat sigortası primlerinin 2026’da %1,7, 2027–2030 döneminde ise yıllık ortalama %2 büyümesi öngörülüyor. Bu oran, 2025 için tahmin edilen %2,6’lık büyümenin altında.

2024 itibarıyla %9,5’lik sigorta penetrasyon oranıyla Güney Afrika, hayat sigortasında dünya çapında en yüksek oranlardan birine sahip. Ancak talep, ağırlıklı olarak formel sektörde çalışan sınırlı bir kesimde yoğunlaşıyor. Pazarın büyük bölümü, servet yaratmayan ve finansal dayanıklılığı artırmayan cenaze sigortası poliçelerinden oluşuyor. Bu nedenle ülkenin hayat ve maluliyet sigortasında 34,3 trilyon ZAR (yaklaşık 2,3 trilyon USD) düzeyinde ciddi bir koruma açığı bulunuyor. Sigorta şirketleri için, daha basitleştirilmiş ve etkin hayat sigortası ürünleriyle bu açığı daraltma fırsatı doğuyor.

YENİ EMEKLİLİK SİSTEMİ TASARRUFLARI ARTIRACAK

Eylül 2024’te yürürlüğe giren yeni “iki kademeli” emeklilik sistemi, bireysel katkıların bir bölümünü kolay erişilebilir bir “esnek tasarruf havuzuna”, kalan iki-üçte birini ise emekliliğe kadar korunacak “birikim havuzuna” yönlendiriyor. Önceki sistemde çalışanlar işten ayrıldıklarında tüm birikimlerini çekebiliyor, bu da düşük birikim oranlarına ve yüksek fon kaybına yol açıyordu.

Eski sistem altında vatandaşların yalnızca %6’sı rahat bir emeklilik yolunda ilerliyordu. Oysa ülkenin toplam emeklilik varlıkları 322 milyar USD (GSYİH’nin yaklaşık %85’i) seviyesinde. Yeni sistem kısa vadede yıllık gelir ürünlerine talebi bir miktar azaltabilir; ancak uzun vadede hibrit ürünler ve daha sık müşteri etkileşimi fırsatları yaratması bekleniyor.

HAYAT DIŞI SİGORTADA İSTİKRARLI GÖRÜNÜM

Hayat dışı sigorta primlerinin 2026’da ve 2027–2030 döneminde reel olarak %2 büyümesi bekleniyor. Sektörün en büyük kalemi olan motor branşı (%40 pay), faiz oranlarının düşmesiyle artan tüketici harcamaları ve araç satışlarının etkisiyle 2026’da %2,5 büyüme gösterebilir. Mülkiyet sigortasının (%32 pay) reel büyümesi ise %2,8 civarında öngörülüyor.

Sorumluluk ve sağlık gibi daha küçük branşlarda ise reel büyümenin sınırlı kalması bekleniyor. Düşük yatırım oranları ve 2026’da devreye girecek Ulusal Sağlık Sigortası (NHI) reformu, özel sağlık sigortası talebini kısıtlayabilir. Ancak genel kârlılık görünümü, 2025 ve 2026’da iyileşen hasar oranları ve istikrarlı yatırım getirileri sayesinde güçlü kalacak.

ARTAN AFET RİSKİ VE KORUMA AÇIĞI

Güney Afrika’da doğal afet kaynaklı kayıplar, şehirleşme, iklim değişikliği ve kıyı bölgelerinin kırılganlığı nedeniyle artık yapısal olarak daha yüksek. En büyük hasar kalemi, sigorta penetrasyonu da yüksek olan sel felaketleri. 2022’deki KwaZulu-Natal selleri 3,7 milyar USD ile rekor ekonomik kayba neden olmuş, 2015–2024 döneminde yıllık ortalama ekonomik kaybı 846 milyon USD’ye çıkarmıştı (2005–2014 dönemindeki yıllık ortalama 308 milyon USD’den yükseldi).

Ülkede kuraklık gibi ikincil afet risklerinde de ciddi koruma açıkları bulunuyor. Toplam sigorta koruma açığının 2023 itibarıyla %82 seviyesinde olduğu tahmin ediliyor. Hükümet ve sigorta sektörü, gelecekteki şokları azaltmak için iklim dayanıklılığı, risk azaltımı, parametrik sigortalar ve kamu-özel iş birlikleri gibi yenilikçi finansman çözümlerine öncelik veriyor.