15 soruda metaverse
Geleceğin sanal dünyası Metaverse, tüm sektör ve iş kolları için yeni fırsatlar yaratıyor. Acentelerin de Metaverse ile dijital dönüşümü gerçekleştirmesi, hologram yoluyla her durumda müşterinin yanına “ışınlanması” bekleniyor.
ABD’li yazar Neal Stephenson’ın 1992 yılında yayımladığı bilimkurgu romanı Snow Crash’ta ilk kez ortaya atılan “metaverse” kavramı “gerçeğe olabildiğince benzer sanal dünya” anlamında kullanılıyordu. Çok öncesinde ise gökbilimde “oldukça büyük çoklu evren” anlamına gelen “metaverse” Mark Zuckerberg’in eski adı Facebook olan şirketinin ismini Meta olarak değiştirmesiyle dünyanın gündemine oturdu. Her gün içinde metaverse geçen haberler, analizler yayımlanır oldu. Disney ve Sony gibi dev şirketler de bu alana yatırım yapınca dünyanın gözü Metaverse’e çevrildi.
Gazeteler, Metaverse’de arsa, tarla satışlarınının arttığından, peşi sıra sanal mağazaların açıldığından, siyasi partilerin miting yaptığından bahsederken bu teknolojiden ilk kazanç sağlayan Paris Hilton’du. Yılbaşı gecesi Metaverse’de düzenlediği parti ile 700 bin dolar kazanması, haber sitelerinde en çok tıklanan haber oldu. Clickbait, selfie, emoji, chat, caps, trol, bitcoin, bug, spam… Liste uzayıp gidiyor. Sonuçta internet ve dijitalleşme ile birlikte hayatımıza giren kelimelere Metaverse de eklendi.
Sigortacı Gazetesi olarak yurt dışı kaynaklarda sektör ve risk üzerine Metaverse ile ilgili bir araştırma yaptık ve 15 soruda Metaverse’ü açıklamaya çalıştık. Sanal gerçeklik gözlüklerinizi takın Metaverse’ün gizemli dünyasına yolculuğumuz başlıyor:
1 Metaverse nedir?
Metaverse iki kelimeden oluşuyor. “Öte” anlamına gelen meta ve “evren” anlamında kullanılan universe kelimelerinin bir araya gelmesiyle oluşan Metaverse, internet, artırılmış gerçeklik ve tüm sanal ortamların bir arada bulunduğu, kolektif bir sanal paylaşım alanı olarak ifade ediliyor. Artırılmış gerçeklik cihazları aracılığıyla üç boyutlu sanal ortamları destekleyen bir çeşit internet olduğunu söyleyebiliriz. Bilgisayar, cep telefonları ve sanal gerçeklik gözlüğü gibi 3D cihazlar sayesinde insanın dahil olduğu Metaverse, sanal ama “gerçekten daha gerçek” bir ortam.
2 “Gerçekten daha gerçek” ne demek?
Akıllı cihazlar sayesinde kişinin kan basıncı, kalp atışı, vücut sıcaklığı ve beyin dalgaları gibi biyolojik bilgiler ile ilgi alanlarına dair bilgilerin eş zamanlı olarak toplanması, yapay zeka ile işlenmesi ve her kullanıcıya farklı bir “gerçeklik”te geri dönüş yapılmasına “hiper-kişiselleştirilmiş gerçeklik” deniyor. Bu teknoloji birçok yeniliğe olanak sağlayacak. Her insan farklı bir dijital gerçekliği deneyimleyecek. Basit bir örnekle şu şekilde anlatabiliriz: Yapay zeka biyolojik verilerden yola çıkarak ruh halinize uygun bir müzik listesini karşınıza çıkabilir ya da o sıra yapmanız gereken/yapsanız hoşunuza gidecek aktiviteleri sıralayabilir. Buradaki tüm senaryolar, günümüz ile kıyaslanamayacak kadar farklı, sınırsız ve karmaşık. Bu sebeple yapay zekanın organik gelişimini sağlayacak bir teknoloji. Artık müşteri beklentisini öğrenmek için bir ankete gerek yok. Biyolojik veriye sahip bir yapay zekadan bahsediyoruz.
3 Avatar nedir?
Hint mitolojisine göre tanrıların yeryüzüne indiklerinde büründükleri şekle avatar deniyor. Metaverse dünyasında ise kullanıcının kendisi için yarattığı karaktere “avatar” denir. Arkasında gerçek insanların olduğu bu avatarlar, sanal ortamda herhangi bir iş ya da eğlence için bir araya gelebilecek. Metaverse’ü dijital avatarların birbiri ile etkileşime girebileceği çoklu sanal dünya olarak da tanımlayabiliriz.
4 Metaverse pazarı ne gibi yenilikler öngörüyor?
Metaverse yepyeni bir pazar oluştururken bugün değer verilen birçok ürün pazardan çekilecek. Şirketlerin sanal ofise geçmesi bekleniyor. Uzmanlık, danışmanlık, rehberlik, reklam kampanyaları yine Metaverse ile değişeceği tahmin edilen hizmetler. Müşteri ilişkilerinin de değişmesi bekleniyor. Mesela bir usta evinizdeki arızayı bulmak için sanal ortamda evinizi sizinle birlikte gezebilir, sorunu bulduktan sonra fiziksel çözümü için randevu ayarlayabilir. Eğitim sektörünün ciddi bir şekilde değişmesi bekleniyor. Özellikle kurum içi eğitimlerin yaygınlaşması için Metaverse kolaylık ve hız sağlıyor. En önemli pazarlardan biri de sigorta. Şimdilik Metaverse ile ilgili araştırmalar yetersiz. İlerleyen dönemde hayatımıza yepyeni risklerin ve birbirinden orijinal sigorta ürünlerinin girmesi bekleniyor.
5 Metaverse dünyasında acenteler de olacak mı?
Acentelerin dijital dönüşümü büyük ihtimal Metaverse ile gerçekleşecek. Günümüzde birçok insan bir acenteyi ziyaret etmekten imtina edebiliyor ve sigorta ürünü hakkındaki çevrimiçi bilgileri okumaktan sıkılabiliyor. Sonuçta sigorta ihtiyacını karşılamayı erteleyebiliyor. İlerleyen dönemlerde müşteriler için en önemli yol gösterici büyük ihtimal 3D sanal acenteler olacak. Metaverse dünyasında, bir müşteri cep telefonunun kamerasını sigortalamak istediği varlığına tutarak hem birçok bilgiyi hem de sigorta tekliflerini öğrenebilir. Tekliflerden birine tıkladıktan sonra acentenin hologramı, sanal ortamda müşterinin yanına ışınlanabilir ve gerekli bilgilendirmeleri örnekler sunarak gerçekleştirebilir. Olası risk senaryolarının dijital canlandırmasını izletebilir, müşteriyi kaza simülasyonlarına dahil edebilir.
6 Yeni riskler neler, nasıl kategorize ediliyor?
Zaman içerisinde daha fazla insanın bu sanal dünyayı kullanması sebebiyle yeni riskler ortaya çıkacak. Sigortacılığın da bu yeni riskleri kapsayacak şekilde adapte olması, yeni sigorta çözümleri sunması, resmi kurumlara tedbirler önererek bazı riskleri azaltması gerekiyor. Sigortacılar, risk yönetimi ve transferi konusundaki öngörüleri ile yol gösterici olabilir. Metaverse dünyasındaki riskleri, insan kaynaklı ve dijital olarak ikiye ayırabiliriz. İnsan kaynaklı riskler; dijital rıza, fiziksel ve mental etkiler olarak üç kategoride değerlendiriliyor. Dijital riskleri ise yazılım hataları, siber güvenlik, sanal dünyada fikri mülkiyet şeklinde ayırabiliriz.
7 Fiziksel riskler ve hasarlar neler olabilir?
Uzun süre sanal gerçeklik cihazlarını kullanmak, sağlık kaybına, yaralanmalara sebep olabilir. İlk akla gelenler: Elektrik çarpması, cilt tahrişi, bilinç kaybı, göz yorgunluğu, görme bozukluğu, baş dönmesi, denge kaybı… Sanal gerçekliğin içerisinde çok fazla kalmış kişide beyin zehirli bir madde yuttuğunu, bu sebeple halüsinasyon gördüğünü sanabilir. Bu da kısa vadeli yan etkilerin ortaya çıkmasına yol açıyor. Ekran çözünürlüğü ve ekran yenilenme hızı artıkça bu yan etkilerin üstesinden gelineceği tahmin ediliyor. Sanal gerçeklik gözlüklerini kullanırken 30 dakikanın sonunda uzamsal farkındalık kayboluyor. Ortamda kablolar, mobilyalar, çocuk veya hayvanların bulunması yaralanmalara yol açabilir.
8 Sanal dünya ile gerçek hayat arasında gidip gelirken ne gibi zihinsel sorunlar ortaya çıkabilir?
Bazı araştırmalar gerçek hayatta çalışan nöronların yarısının sanal dünyada kapandığını gösteriyor. Sanal dünyada uzun süre durmanın zihinsel sağlığı kötü yönde etkilediği belirtiliyor. Depresyon, izolasyon, münzevi davranışlar, asosyallik, sanal dünya çatışmalarının gerçek dünyada şiddete yol açması ve intihar eğilimi bunlardan bazıları… Uzun süreli kullanımında Metaverse’ün kumar ve oyun gibi bağımlılıkları tetiklemesi de risklerin arasında. Genel olarak buna internet bağımlılığı da diyebiliriz. Yine uzun süreli sanal dünyada bulunmak, gerçek hayata dönmeyi zorlaştırabilir. Gerçek hayatta kuralları yok saymaya yol açabilir. Mesela kimi hayati risk barındıran durumlara karşı kayıtsızlık ortaya çıkabilir. Kuralların olmadığı, istedikleri kişi gibi davranabildikleri bu sanal dünyadaki deneyimlerin kullanıcıları gerçek hayatta nasıl hissettireceği meçhul. Tüm bunlar sebebiyle Metaverse’de yer alan iş ve projeler için işveren sorumluluk sigortasının tekrar tanımlanması gerekecek.
9 Bilgi havuzunun büyümesi ve bilgiye ulaşımın hızlanması nasıl faydalar sağlayacak?
Metaverse ile bilgi havuzu küresel boyutta artarken, sağlıklı bilgiye ulaşım da ciddi bir şekilde hızlanacak. Başta eğitim olmak üzere bunun birçok faydası var. Öncelikle sektör çalışanlarına en güncel eğitimin verilmesi, aktüerya biliminin gelişmesi, risk departmanlarının etkinliğinin artması gibi sonuçlar ortaya çıkacak. Ayrıca duruma hakim uzmanın bulunması kolaylaşacak. Acenteler ve satış departmanları yeni pazarlama stratejilerini takip edebilecek. Tüm bunlarla birlikte hasar taleplerinde bilgilendirme ve karar verme süreçleri hızlanacak. Bu şekilde maliyetlerin azalması ve müşteri memnuniyetinin artması bekleniyor.
Asıl darbe, sigorta dolandırıcılarına! Büyük ihtimal kötü niyetli kişilerin dolandırıcılık yapma şansı kalmayacak. Çünkü Metaverse sayesinde sigortalanan ürün ile ilgili kaza anı, öncesi ve sonrası, tüm bilgilere hızlı bir şekilde ulaşabilmek mümkün. Sigortada tahkim, dava gibi süreçlerin son bulması bekleniyor. Bu da maliyeti azaltan bir diğer faktör.
10 Sanal dünyada dijital rızanın sınırları neler?
Dijital rıza ve suistimalin sınırları henüz tam olarak belirlenmiş değil. Sanal dünyada dijital şiddet, zorbalık, istismar henüz tam olarak tanımlanmadığı için birçok hak mahrumiyeti yaşanıyor. İleride buna benzer vakaların artması bekleniyor. Hem önlem alınmalı hem de cezalandırıcı yasal sınırlar çizilmeli. Ayrıca sanal dünyada var olmanın, hatta tüm yaşamı ve kariyeri orada inşa edebilme potansiyeli, yanlış beyanın nasıl ele alınması gerektiğini de tartışmaya açıyor. Yanlış beyan, hem kendini gizleme hakkı kapsamında değerlendiriliyor hem de suistimale alan açıyor. Bu konudaki etik tartışmaların önümüzdeki yıllarda gündemi işgal edeceğe benziyor.
11 Dijital rızada hangi sigortalarda talebin artacağı tahmin ediliyor?
Dijital dünyada ortaya atılan kavramlardan biri de “duygusal hasar.” Çalışan ve müşterilere yönelik ayrımcılık veya taciz gibi duygusal hasar bırakan şiddetlere karşı yönetici sorumluluk sigortası, işveren sorumluluk sigortası, mesleki sorumluluk sigortası gibi ürünlerde kapsam genişlemesi ve talep artışı yaşanacak. Ayrıca veri ve cihaz güvenliği açısından şirketlerin sorumluluğu ve üstleneceği risk ve hasar da artacak.
12 Yazılım hatalarında ne gibi sonuçlar doğabilir?
Metaverse deneyimi ile birlikte daha fazla insanın “yüksek değerli kararlar” alması bekleniyor. Şirketler sanal dünyadaki eğitim ve simülasyonlara ne kadar güvense de inşaat, havacılık ve tıp gibi sektörlerde yapılan bir hata gerçek hayatta büyük maliyetli ve ölümcül sonuçlar doğurabilir. Yani dijital ve fiziksel prototiplerin mükemmel şekilde eşleşeceği tahmin edilse bile nüans ve hataları bulmak için üretim ve uygulama öncesi defalarca test gerekiyor. Şu an pek çok yazılım şirketi, üstlendiği sorumluluğun farkında değil. Henüz yasal olarak da bir tanımı yok. Büyük ihtimal yazılım sektöründe mesleki sorumluluk sigortasının önemi zaman içinde anlaşılacak ve kapsamı bu yönde genişleyecektir.
13 Siber güvenlik konusunda ne gibi değişiklikler ortaya çıkacak?
Önümüzdeki dönemde uluslararası dijital şirketler ile hükümetlerin veri ihlali, güvenliği, işlenmesi ve paylaşımı konusunda karşı karşıya gelmesi bekleniyor. Bu sebeple şirketlerin adli bilişim danışmanları istihdam etmesi, farklı ülkelerde yasal temsilci bulundurması, kullanıcıları yasal güncellemelerden bilgilendirmek ve ülkelere göre müşteri ilişkilerini yönetmek için halkla ilişkiler danışmanı ve her dilde yanıt verebilecek çağrı merkezi oluşturması gerekiyor. Tüm bunlar siber güvenliği artıracak, tazminatların önüne geçecek önlemler.
14 Bu alanda hangi hizmetin ve sigortaların önemi artacak?
Kimlik hırsızlığı koruma ve izleme hizmetleri ile kredi izleme hizmetlerinin önemi artacak. Dünyada milyonlarda hesaptan aynı zaman dilimi içinde küçük meblağların “tırnaklanması” siber korsanların en büyük gelir kalemi olarak öne çıkıyor. Çoğu insan hesaplarını detaylı olarak takip etmiyor ya da edecek zaman bulamıyor. Bu sebeple dışarından alınan hesap takip hizmetinin pazarı büyüyor. Ayrıca sigortacılar için de kimlik hırsızlığı sigortasının pazarı ciddi şekilde büyüyecek. Ve yine bu sigortadan gelecek hasarın büyüklüğü de gelecekte devasa olabilir.
15 Metaverse’de fikri mülkiyetin kime ait olduğu nasıl tespit edilecek?
Metaverse’de fikri mülkiyet hakkında çok ciddi bir tartışmalar da devam ediyor. Metaverse öncesi sözleşmelerin bu alana kaydırılması başlı başına bir problem. Peki Metaverse’de kullanıcıların ürettiği içeriklerin fikri mülkiyet hakkı kime ait? Önümüzdeki dönemde bunlara benzer çok sayıda sorunun cevap bulması ve yasal açıdan düzenlenmesi gerekiyor.
