Yurt dışında elde edilen gelirlerin vergilendirilmesi

TAM mükellef gerçek kişiler ile kurumlar gerek Türkiye içinde gerekse yurt dışında elde ettikleri gelirlerin tamamı üzerinden Türkiye’de vergilendirilmektedir. Dar mükellef gerçek kişi ve kurumlar ise sadece Türkiye’de elde ettikleri gelirler üzerinde Türkiye’de vergilendirilebilmektedir.
İkametgahı Türkiye’de bulunanlar  ile bir takvim yılı içinde Türkiye’de devamlı olarak altı aydan fazla oturanlar Türkiye’de yerleşmiş sayılmakta ve bu nedenle tam mükellef gerçek kişi olarak kabul edilmektedir. Bu sürenin hesabında  geçici ayrılmalar dikkate alınmamaktadır. Bununla birlikte yabancılardan; belli ve geçici görev veya iş için Türkiye’ye gelen iş ya da bilim adamları, uzmanlar, memurlar, basın yayın görevlileri ve benzeri durumda olanlar ile öğrenim, dinlenme,  seyahat veya tedavi amaçlı gelenler,  hapiste bulunanlar bu süreyi aşsalar bile Türkiye’de yerleşmiş sayılmayacaktır.
Türkiye’deki kamu ya da özel kurumların işleri dolayısıyla bu kurumlara bağlı olarak yabancı memleketlerde çalışanların durumu ise farklıdır. Bunlar tam mükellef olarak kabul edilmekle birlikte, yurt dışında elde ettikleri gelirler üzerinden orada vergilendirilmişlerse bu gelirleri için ayrıca Türkiye’de vergi ödemeyeceklerdir.
Kurumlara gelince;  kanuni veya iş merkezi Türkiye’de bulunan kurumlar tam mükellef kurum  olarak kabul edilmektedir.
Gerçek kişilerde,  yurt içinde elde edilen gelirler ile yurt dışında elde edilen gelirlerin vergilendirilme şekli farklı olabilmektedir. Örneğin;  mevduat faizleri sadece vergi kesintisi yoluyla vergilendirilmekte ve ayrıca yıllık beyanname ile beyanı gerekmemektedir. Buna karşılık, yurt dışında elde edilen mevduat faizleri (2014 için 1.400 TL’lik sınır aşıldığında) mutlaka  yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilmelidir. Kâr paylarında da durum farklıdır. Türk kurumları gerçek kişilere ödedikleri kâr paylarının tamamı üzerinden vergi kesintisi yapmaktadır. Yıllık beyana gelince, gerçek kişinin elde ettiği kâr payının yarısı istisna olarak kabul edilmekte ve yıllık beyan dışında kalmakta olup, kalan yarısı beyana tabi diğer gelirlerle toplandığında belli bir sınırı aştığında (2014 için 27.000 TL) beyan edilmek durumundadır. Oysa, yurt dışındaki kurumlardan elde edilen kar paylarının tamamının (2014 için 1.400 TL’lik sınır aşıldığında)  yıllık beyanname ile beyan edilmesi gerekmektedir.
Yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilen gelir üzerinden hesaplanan vergiden yurt dışında ödenmiş olan vergi belgelenmek şartıyla belli sınırlar dahilinde mahsup edilebilmektedir.
Tam mükellef  kurumların  yurt dışında elde ettikleri kazançlar,  kurumun gelirlerine dahil edilmekte ve böylelikle kurumlar vergisine tabi tutulmaktadır. Ancak, Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 5. Maddesinde yurt dışı kaynaklı bazı kurum kazançları belli şartların varlığı halinde kurumlar vergisinden istisna edilmiştir. Bunlara örnek olarak, yurt dışı iştiraklerden elde edilen kâr payları istisnası, yurt dışındaki iştirak hisselerinin satış kazancına uygulanan istisna, yurt dışındaki işyerleri veya daimi temsilciler aracılığıyla sağlanan kazançları gösterebiliriz. Ancak, bu istisnaların çoğunda yurtdışında belli bir oranda vergi ödenmiş olma şartı aranmakta olup, istisna edilen kazanç üzerinden yurt dışında ödenen verginin Türkiye’de kurumlar vergisinden mahsup imkanı bulunmamaktadır.
Yurt dışında elde edilen ve istisna olmadığı için kurumlar vergisi matrahına dahil edilerek üzerinden kurumlar vergisi hesaplanan kazançlar için yurt dışında ödenen vergilerin mahsubu (belli şartlar ve sınırlar dahilinde) belgelenmek kaydıyla mümkündür.
Vergilendirmede, devletler arasındaki çifte vergilendirilmenin önlenmesine yönelik anlaşmaların da dikkate alınması gerekmektedir. Örneğin; Hollanda kaynaklı bazı gelirler  iki ülke arasındaki anlaşma uyarınca Türkiye’de vergiye tabi tutulmamaktadır.
Son olarak;  yurt dışındaki şirketlere iştirak edenlerin bu  şirketler kâr dağıtmasa bile kontrol edilen yabancı kurum hükümleri geçerli olduğundan bu kâr paylarını elde etmişler gibi Türkiye’de beyan etmeleri gerektiğini hatırlatırız. (Kurumlar Vergisi Kanunu Madde:7, Gelir Vergisi Kanunu Madde: 75/2)