Sigorta şirketleri enflasyon muhasebesinden muaf tutulacak
Begüm DEMİR- begum@sigortacigazetesi.com.tr
Enflasyon muhasebesi uygulaması başladı. Uygulamaya göre 31/12/2023 tarihli mali tablolar, enflasyon düzeltmesi şartlarının oluşup oluşmadığına bakılmaksızın düzeltmeye tabi tutulacak. Ancak Kamu Gözetim Kurumu’nun yayınlamış olduğu duyuruda farklı geçiş tarihleri belirlenebileceğinin belirtilmesinin ardından SEDDK; sigorta, reasürans ve emeklilik şirketlerinin enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacağını duyurdu. UFRS 17 ise, ülkemizde 1 Ocak 2025’te yürürlüğe girecek.
Vergi Usul Kanunu’nda enflasyon düzeltmesi olarak tanımlanan enflasyon muhasebesi temelde, paranın satın alma gücündeki değişmeler nedeniyle gerçek durumu ifade edemeyen mali tabloların, gerçek durumu ifade eder hale gelmelerini sağlamak üzere düzeltme işlemine tabi tutulmasına deniyor. Enflasyon düzeltmesini yapmak için şu işlemler sırasıyla yerine getiriliyor:
- Mali tabloda yer alan kıymetlerden hangilerinin parasal olmayan kıymet olduğunun tespit edilmesi,
- Tespit edilmiş parasal olmayan kıymetlerin enflasyon düzeltmesinde dikkate alınacak tutarların bulunması,
- Bulunan bu tutarların ait oldukları düzeltme katsayılarıyla çarpılması,
- Parasal olmayan kıymetler düzeltilmiş değerleriyle, parasal kıymetlerin ise düzeltmeye tabi tutulmaksızın mali tabloda gösterilmesi.
Enflasyon düzeltmesinin amacı ise mali tablonun ait olduğu tarihteki satın alma gücü cinsinden hesaplanmasını sağlamak. Enflasyon muhasebesi, mali tabloların enflasyonun etkisinden arındırılması ve böylece vergileme üzerindeki enflasyondan kaynaklanan olumsuzlukların giderilmesi açısından önem arz ediyor. Enflasyon muhasebesi, tüm sektörlerin gündemlerinde yer aldığı gibi sigorta sektörünün de gündeminde yer alan bir başlık. Kamu Gözetim Kurumu’nun (KGK) yayınlamış olduğu “Bağımsız Denetime Tabi Şirketlerin Finansal Tablolarının Enflasyona Göre Düzeltilmesi Hakkında Duyuru”da, 29 Ocak 2022 tarih ve 31734 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 7352 sayılı Vergi Usul Kanunu ile Kurumlar Vergisi Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 1’inci maddesiyle Vergi Usul Kanunu’na eklenen Geçici Madde 33 uyarınca vergi mevzuatına göre hazırlanan 31/12/2023 tarihli mali tabloların enflasyon düzeltmesi şartlarının oluşup oluşmadığına bakılmaksızın enflasyon düzeltmesine tabi tutulacağı belirtildi. Duyuruda ayrıca kendi alanlarında düzenleme ve denetleme yapmakla yetkili olan kurum ya da kuruluşların TMS 29 ya da BOBİ FRS’deki (Büyük ve Orta Boy İşletmeler İçin Finansal Raporlama Standardı) hükümlerin uygulanmasına yönelik olarak öngörülenden farklı geçiş tarihleri belirleyebileceği ifade edildi. SEDDK da 6 Aralık 2023 tarihinde yayınladığı “Sigortacılık Sektöründe Enflasyon Muhasebesi Uygulaması Hakkında Genelge” ile sigorta, reasürans ve emeklilik şirketlerinin 31 Aralık 2023 tarihli mali tablolarının TMS 29 kapsamında yapılması gereken enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacağını duyurdu.
UFRS 17 2025’E ERTELENDİ
Uluslararası Finansal Raporlama Standartları yani UFRS 17, 6 sene önce Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (IASB) tarafından yayımlandı. Türkiye’de ise Kamu Gözetim Kurumu, UFRS 17’nin Türkçesi olan Türkiye Finansal Raporlama Standartları yani TFRS 17’yi yayımladı. UFRS 4’ün yerini alacak UFRS 17, sigorta sözleşmelerinin muhasebeleştirilmesini belirleyen ilk kapsamlı ve gerçek anlamda uluslararası bir UFRS standardı olarak karşımıza çıkıyor. UFRS 17’nin sağladığı başlıca kazanımlar ise şunlar:
- Onlarca yıllık aktüerya modellerini ve teknolojilerini modernize etmek,
- Finansal kapanış ve dipnot oluşturma süreçlerini optimize etmek,
- Verilerin entegrasyonu da dahil, finansal ve aktüeryal faaliyetleri entegre etmek,
- Kontrollerin otomatizasyonu.
UFRS 17’yi özetleyecek olursak, şirketlerin sadece muhasebe ve aktüerya süreçlerine etki eden bir standart olmaktan ziyade sigorta şirketlerinin mevcut bilgi teknolojileri altyapısını ve iş yapma şekillerini de etkileyecek bir değişim olduğundan büyük önem arz ediyor. Bu standart nedeniyle finans ve aktüerya ekiplerinin yakın temas içinde olması bir zorunluluk haline geliyor. Ek olarak yeni yazılım ihtiyaçları doğduğundan ekip yapılarında değişiklikler yapılmaya başlanıyor. UFRS 17, şirket stratejisini etkileyecek bir dönüşüm olduğundan sigorta şirketleri, yeni sigortacılık standardına uyum sağlayabilmek için teknik ve operasyonel değişikler yapmak zorunda. İlk yürürlük tarihi 1 Ocak 2021 olarak belirlenen UFRS 17, ilk olarak 1 Ocak 2022’ye ve ikinci olarak 1 Ocak 2023’e ertelenmişti. İki kez ertelenen standart, ülkemizde bir kez daha ertelenerek 1 Ocak 2025’te yürürlüğe girecek. Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (SEDDK) konuya ilişkin Resmi Gazete’de yayımlanan yönetmelik değişikliği ile Sigorta ve Reasürans Şirketleri ile Emeklilik Şirketlerinin Finansal Raporlamaları Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 13’üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde yer alan “1/1/2024” ibaresi “1/1/2025” şeklinde değiştirildi. SEDDK’nın 29 Aralık 2023 tarihinde yayımladığı tebliğde ise mali tabloların mevcutta olduğu gibi TFRS 4 esaslı olarak hazırlanmasına devam edilmesi kararı alındı. 5 Ocak 2024 tarihinde yayımlanan genelge ile de şirketlerden mevcut mali tablolarına ek olarak 2024 yılında çeyrek dönemler itibarıyla UFRS 17’ye uyumlu mali tabloların da alınacağı belirtildi. Genelgede ayrıca şirketlere aşamalı bir geçiş planı takvimi getirildi. SEDDK’nın sunduğu bu geçiş planı takvimi, şirketlerin 1 Ocak 2025’teki resmi uygulama geçiş tarihine çok daha hazır bir şekilde girmesini sağlayacak.
TÜRKİYE SİGORTA BİRLİĞİ:
Enflasyon muhasebesinde şirketlerin net parasal pozisyonları etkili olacak
“Hangi şirketlerin enflasyon muhasebesinden nasıl ve ne yönde etkilenecekleri şirketlerin varlık, yükümlülük pozisyonlarına ve öz kaynaklarına göre değişecektir. Şirketler enflasyona göre düzeltilmiş finansal tablolarını hazırladıklarında net parasal pozisyonlarına göre enflasyondan kazançlı veya zararlı çıkacaklardır.”
Enflasyon muhasebesi ile ilgili değerlendirmede bulunan Birlik, şunları söyledi: “Enflasyon muhasebesi uygulamasına ilişkin KGK tarafından yayımlanan duyuru ile sigorta sektörü gibi kendi alanlarında düzenleme ve denetleme yapmakla yetkili olan kurum ve kuruluşların “Türkiye Muhasebe Standardı 29 Yüksek Enflasyonlu Ekonomilerde Finansal Raporlama” hükümlerinin uygulanmasına yönelik olarak farklı bir geçiş tarihi belirleyebilecekleri ifade edilmiştir. Bu doğrultuda, sigorta ve emeklilik sektörlerinin düzenleyici ve denetleyicisi olan Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu (SEDDK) tarafından sigorta, reasürans ve emeklilik şirketlerinin 31.12.2023 tarihli mali tablolar için enflasyon muhasebesinin uygulanmayacağına ilişkin karar alınmıştır. Diğer taraftan, Vergi Usul Kanunu (VUK) kapsamında sigorta ve emeklilik sektörlerinin enflasyon muhasebesi uygulaması yapmakla birlikte, 24 Aralık 2023 Tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan 7491 Sayılı Kanun kapsamında yapılan düzenleme ile sigorta, reasürans ve emeklilik şirketleri tarafından geçici vergi dönemleri de dahil olmak üzere 2024 ve 2025 hesap dönemlerinde yapılan enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan kâr/zarar farkının kazancın tespitinde dikkate alınmayacağı ifade edilmiştir. En son olarak 2004 yılında uygulanan enflasyon muhasebesine ilişkin olarak yakın zamanda Kamu Gözetimi Kurumu (KGK) ve Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) tarafından uygulama tebliğleri yayımlanmak suretiyle sürece dair uygulamanın usul ve esasları düzenlenmiştir. Şirketlerimizin VUK kapsamındaki enflasyon muhasebesi uygulamasını söz konusu tebliğler ışığında hayata geçirmeleri önemli olacaktır. Bununla birlikte sigorta sektörüne özel bazı hususların açıklığa kavuşturulması maksadıyla GİB nezdinde girişimlerimiz bulunmaktadır.” Birlik, enflasyon muhasebesine uyumda bilançoların nasıl etkileneceğiyle ilgili şu açıklamalarda bulundu: “Öncelikle şunu belirtmek gerekir; enflasyon muhasebesi paranın satın alma gücündeki değişmeler nedeniyle gerçek durumu ifade etme yeteneği düşen mali tabloların, gerçek durumu ifade eder hale getirilmesine dönük bir düzeltme işlemidir. Hangi şirketlerin bu düzeltmeden nasıl ve ne yönde etkilenecekleri şirketlerin varlık, yükümlülük pozisyonlarına ve öz kaynaklarına göre değişecektir. Şirketler enflasyona göre düzeltilmiş finansal tablolarını hazırladıklarında net parasal pozisyonlarına göre enflasyondan kazançlı veya zararlı çıkacaklardır. Net parasal pozisyonu varlık olan şirketlerde enflasyondan dolayı kayıplar/enflasyon zararları; net parasal pozisyonu yükümlülük olan şirketlerde ise enflasyondan dolayı kazanç/enflasyon kârı görülecektir. İş modelleri yüksek, öz kaynağa dayalı şirketlerde de enflasyon düzeltmesinden kaynaklı enflasyon zararları oluşması muhtemeldir.”
‘UFRS 17 CİDDİ DEĞİŞİKLİKLER YARATIYOR’
Birlik, son olarak 2025 yılına ertelenen UFRS 17 standartları hakkında şunları söyledi: “Şunu belirtmek gerekir ki, erteleme yasal defterler açısından yapılmıştır, şirketlerimiz yasal defter olarak mevcut TFRS 4’e göre hazırlanmış defterlerini kullanacak olmakla birlikte SEDDK’ya raporlama anlamında hem TFRS 4 hem de TFRS 17 uyumlu finansal tablolarını hazırlayacaklardır. Bununla birlikte TFRS 17 uyumlu mali tablolar kamuya açıklanmayacaktır. Bilindiği üzere, TFRS 17 hâlihazırda uygulanan sigorta muhasebe ve raporlama mevzuatında ciddi değişiklikler meydana getirmekte olup, yeni standardın uygulanması hem kamusal düzenlemeler anlamında hem de şirketlerin kendi süreçlerine dair ciddi geliştirme ihtiyaçları doğurmaktadır. Dolayısıyla bu durum beraberinde önemli işletme maliyetlerine neden olmaktadır. TFRS 17’ye geçiş çalışmaları kapsamında sektör paydaşları çalışmalarını sürdürmekle birlikte operasyonel yükün oldukça fazla olduğu görülmektedir. Diğer yandan, TFRS 17’nin mevcut mevzuata nazaran daha geniş kapsamlı düzenlemeler içerdiği düşünüldüğünde tüm bu gereksinimlerin sağlanması için gerekli sistemsel dönüşümlerin yapılmasının şirketlerin yıllar içerisinde oluşturmuş olduğu hâlihazırda kullanılan sistem altyapıları ve geçici teknik çözümler nedeniyle kolay olmadığı tecrübe edilmektedir. Bunun yanı sıra, sektörün TFRS 17’ye geçiş çalışmaları kapsamında insan kaynağı ihtiyacı hem şirket hem de danışmanlık firmaları nezdinde gerek süreç geliştirmelerinin gerekse standardın uygulanması noktasında devamlılığın ve verimliliğin sağlanması bakımından daha kritik hale gelmiştir. Hem nicelik hem de nitelik anlamında gerekli insan kaynağı eksikliği sadece ülkemize özgü değil global ölçekte de gündemde olan bir konudur. Bu değerlendirmeler kapsamında, SEDDK tarafından 29 Aralık 2023 tarihinde yayımlanan tebliğ ile mali tabloların mevcutta olduğu gibi TFRS 4 esaslı olarak hazırlanmasına devam edilmesi kararı alınmıştır. Bununla birlikte şirketlerin IFRS 17’ye uyumu kapsamında sektörü daha yakından takip etmek ve 1 Ocak 2025’ten itibaren sorunsuz bir şekilde uygulamaya geçişi sağlamak amacıyla 5 Ocak 2024 tarihinde yayımlanan 2024/1 sayılı genelge ile şirketlerden mevcut mali tablolarına ek olarak 2024 yılında çeyrek dönemler itibarıyla TFRS 17’ye uyumlu mali tabloların da alınacağı ifade edilmiştir. Söz konusu Genelge ile şirketlere aşamalı bir geçiş planı takvimi getirilmiş; şirketlerin hazırlamakla yükümlü oldukları finansal tablolar ile birlikte sunacakları dipnotlara dair açıklamalar çeyrek dönemler itibarıyla belirtilmiştir. Genelgede ayrıca hazırlanacak olan finansal tablolar ile dipnotların sadece yıl sonunda karşılaştırmalı olarak talep edildiği, benzer şekilde konsolidasyona tabi şirketlerin de konsolide edilmiş finansal tabloları Kurum’a sadece yıl sonunda sunacağı ifade edilmiştir. SEDDK’nın sektöre sunmuş olduğu geçiş planı takvimi sayesinde de şirketlerin 1 Ocak 2025 resmi uygulama geçiş tarihine çok daha hazır bir vaziyette gireceği düşünülmektedir.”^
EY TÜRKİYE DENETİM HİZMETLERİ ŞİRKET ORTAĞI TOLGA ÖZDEMİR:
Enflasyon muhasebesi ek raporlama yükümlülükleri doğuracak
“Enflasyon muhasebesi, TFRS’ler kapsamında hazırlanan finansal tabloların yanında Vergi Usul Kanunu’na göre hazırlanan finansal tabloları da etkilediği için, ekosistemdeki bütün şirketler için ek raporlama yükümlülükleri doğuracaktır. Bu kapsamda şirketlerin uygulama farklılıklarına dikkat edip, oluşabilecek etkiler için erken hareket etmeleri önemli olacaktır.”
Türkiye Finansal Raporlama Standartları (TFRS) çerçevesinde enflasyon muhasebesini değerlendirirken finansal tablolara olan etkilerinin göz önünde bulundurulması gerektiğini belirten EY Türkiye Denetim Hizmetleri Şirket Ortağı Tolga Özdemir, “Bunu yaparken ise başlangıç noktası olarak konsolide ekosistem yerine, finansal tablo yapıları aynı ya da benzer yani sektörel için ayrım yapılarak değerlendirilme yapılmasının karşılaştırılabilirlik açısından önemli olduğunu düşünüyoruz. İlk etapta sigorta şirketlerini ele alırsak, şu anda SEDDK tarafından yayımlanan genelge ile 31 Aralık 2023 tarihli finansal tablolar, TMS 29 kapsamında yapılması gereken enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacak. Enflasyon muhasebesi uygulama tarihinin dönem sonuna gelmesi nedeniyle finansal tabloların büyüklüğü de göz önüne alındığında, TMS 29’un ertelenmesinin yerinde bir karar olduğu değerlendirilmektedir. Buna ek olarak, şu an yürürlükte olan raporlama standardı kapsamında kazanılmamış primler karşılığı ve buna bağlı komisyon ertelemelerinin parasal olmayan kalem olarak değerlendirilmesi ancak TFRS 17 ile beraber bu kalemlerin parasal kalem olarak değerlendirilecek olması finansal tablolar için kısa süreli yüksek dalgalanmalar yaratacağından dolayı enflasyon muhasebesinin TFRS 17 ile birlikte veya sonrasında uygulanmasının daha etkili bir yöntem olduğu değerlendirilmektedir. Ekosistemin içindeki asistans, provizyon ve hasar destek şirketlerine baktığımızda ise bu şirketler hizmet şirketleri olarak operasyonlarını sürdürdükleri için enflasyon muhasebesinden sigorta şirketlerine göre daha farklı etkileneceklerdir. Enflasyon muhasebesi, TFRS’ler kapsamında hazırlanan finansal tabloların yanında Vergi Usul Kanunu’na göre hazırlanan finansal tabloları da etkilediği için, ekosistemdeki bütün şirketler için ek raporlama yükümlülükleri doğuracaktır. Bu kapsamda şirketlerin uygulama farklılıklarına dikkat edip, oluşabilecek etkiler için erken hareket etmeleri önemli olacaktır. Enflasyon muhasebesine ilişkin uygulama dönemi bir yıldan fazla olacağı için de şirketlerin oluşturacakları uygulama politikalarında sürekliliğe dikkat etmeleri gerekecektir. Enflasyon muhasebesinin finansal tablolara ilişkin etkileri değerlendirilirken, enflasyon dönemi içinde operasyonel etkilerin de değerlendirilmesi önemli olacaktır” ifadelerini kullandı.
‘PAYDAŞLARIN ZAMANA İHTİYACI VAR’
Tolga Özdemir, UFRS 17’nin ertelenmesi hakkında ise şu değerlendirmede bulundu: “Ülkemizde TFRS 17’ye geçiş tarihi 1 Ocak 2025 olarak belirlenmiştir. Öncelikle standardın ülkemizdeki geçiş tarihinin, uluslararası uygulamalardan ayrı değerlendirilmesi gerektiğini düşünüyoruz. Bunun sebebi ise, uluslararası uygulamalarda ülke geneli bir geçişten ziyade yerel raporlamaların sürdüğü, şirketlerin uluslararası raporlamayı ihtiyari olarak sürdürdüğü ya da belli kıstaslar sonrasında (halka açık olma, finansal tablo büyüklüğü, grup raporlamaları vb.) UFRS 17’nin uygulandığını görüyoruz. Bu kapsamda Türkiye olarak hedeflenen, TFRS 17’nin bütün sektörde tümden uygulanmasını çok değerli buluyoruz. Standardın çok kapsamlı değişiklikler getirmesi, tüm sektör paydaşlarının geçiş için daha fazla zamana ihtiyacı olduğunu ortaya çıkarıyor. SEDDK’nın 5 Ocak 2024 tarihinde yayımladığı genelge uyarınca, 2024 yılında yapılacak çeyrek dönem raporlamaları bir paralel raporlama yaratacak olup, geçiş öncesi sektörel bir etki analizi oluşturacak ve geçiş ile ilgili önemli görülen konuların daha sağlıklı yorumlanmasını sağlayacaktır. Bu etki analizi sigortacılık teknik raporlamasına dair bir görüş oluştururken, vergi mevzuatı gibi sigorta sektörüne etki eden diğer regülatörler için de bir pencere açacaktır.”
KPMG TÜRKİYE SİGORTACILIK SEKTÖR LİDERİ, DENETİM VE GÜVENCE HİZMETLERİ ŞİRKET ORTAĞI ALİ TUĞRUL UZUN:
Enflasyon muhasebesi yeterli insan kaynağını ve veriyi gündeme getirecek
“Enflasyon muhasebesi uygulamasının en son 20 yıl önce yapıldığı düşünüldüğünde hem yeterli insan kaynağı hem de kaliteli veri ve hesap gerekliliği en ön cephede şirketlerin yönetmesi gereken konular olacaktır.”
Sigorta ekosistemindeki sigorta ve reasürans şirketleri destek hizmetleri sektöründeki şirketlerin 2023 sene sonu itibarıyla UMS 29’un gerekliliklerini yerine getirmesi gerektiğini ifade eden KPMG Türkiye Sigortacılık Sektör Lideri, Denetim ve Güvence Hizmetleri Şirket Ortağı Ali Tuğrul Uzun, “Tabii bu muhasebe prensipleri eğer ilgili şirketler Kamu Gözetimi Kurumu’nun (KGK) kriterleri doğrultusunda yerel olarak TMS/TFRS raporlaması yapması zorunluluğu varsa veya herhangi bir nedenle uluslararası bir raporlama yapması gerekiyor ise onlar için zorunlu hale gelecek. Sürecin yönetilmesi için şirketlerin finansal tablolarına varlık ve yükümlülükler anlamında hakim olmalarını ve yerel uygulamalar ile entegre olacak bir yapı geliştirmelerini zorunlu hale getirecektir” diye konuştu.
‘IT ALTYAPISI OLUŞTURULMALI’
Sürecin ilk sene veya takip eden senelerde yoğun geçeceğini belirten Ali Tuğrul Uzun, “Enflasyon muhasebesi uygulamasının en son 20 yıl önce yapıldığı düşünüldüğünde hem yeterli insan kaynağı hem de kaliteli veri ve hesap gerekliliği en ön cephede şirketlerin yönetmesi gereken konular olacaktır. Enflasyon muhasebesi uygulaması için gerekli bir IT altyapısı oluşturabilmesi de şirketlerin geçiş dönemlerinde ellerini kuvvetlendirecektir. Sadece muhasebe birimleri için değil yönetim kadrosunun de kendisini enflasyon muhasebesine hazırlaması ve sonrasında da yatırım konularında finansal tablo okuyucularını bilgilendirmesi de önem kazanacaktır” değerlendirmesinde bulundu.
‘ERTELEME HERKES İÇİN FAYDALI OLACAK’
Sigortacıların uygulama planlarına ayak uydurması gerektiğini vurgulayan Ali Tuğrul Uzun, sözlerine şöyle devam etti: “Bütün bu zorluklar neticesinde aslında sektörün geçişi en az sorunla yapabilmesi için ertelemenin herkes için faydalı olacağını söyleyebiliriz. Her departmanın sorumlulukları artacak. Dolayısıyla herkesin en verimli şekilde standardı içselleştirmesi de zaman alacaktır. Sektörde birçok şirket belki başladı hatta bazıları hazırız da diyebilirler. Sonuçta başlamayanlar ya da yeni başlayanlar için zaman kazanma, tamamlamış ya da tamamlamaya yakın olanlar için de sonuçları tekrar gözden geçirme ve test etme imkânı sağlanmış olacak. Ertelemenin yapılması ile beraber devam eden süreçte düzenleyici kurum olan SEDDK, 2024 yılı içinde standardın bazı önemli bölümleri için kendine özel raporlamaları da eş zamanlı şirketlerden isteyeceğini açıkladı. Dolayısıyla 2025 yılı öncesi düzenleyici kurum da sektöre bakabilme ve varsa eksikleri, hataları düzeltebilme ve bunlara uygun yeni düzenlemeleri de yayınlayabilme için zaman kazanmış oldu. Sonuç olarak söylemek gerekirse, sektörün bu erteleme ile beraber daha da ciddi ve konsantrasyonla çalışacağını ve UFRS 17’ye geçişini en az hasarla tamamlayabileceğine inancındayız.”
