İzinsiz aramalara son

Yürürlüğe girme tarihi 1 Mayıs 2015 olarak belirlenen 6563 sayılı  Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun (ETDHK), her şeyden önce firmaların tüketiciye izinsiz SMS, elektronik posta mesajı yollamasına ve tüketicileri telefonla aramasına sınırlama getiren yönüyle öne çıkmıştır. Bunun sigortacılık sektörünü nasıl etkileyeceği, özellikle müşteri kaybı yaratıp yaratmayacağı ve çağrı merkezlerinin etkinliklerini nasıl sürdüreceği tartışma konusu olmaktadır. Aşağıda ETDHK’nın önemli hükümlerini kısaca ele alacağız.

Bilgilendirme
ETDHK, tıpkı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (TKHK) gibi, elektronik ortamda mal veya hizmet satan tacire (yasa, elektronik ticaret etkinliğinde bulunan gerçek veya tüzel kişileri  “hizmet sağlayıcı” deyimiyle tanımlıyor) alıcıya “bilgi verme yükümlülüğü” getirmektedir. Öncelikle şu hususu vurgulamakta yarar vardır: ETDHK yalnızca tüketicilerle yapılan sözleşmelerle sınırlı bir düzenleme olmadığından, kural olarak tüketici sözleşmesi niteliğini taşımayan işlemlere de uygulanacaktır. ETDHK’nın öngördüğü bilgi verme yükümlülüğü uyarınca, hizmet sağlayıcı “elektronik iletişim araçlarıyla” kurulması söz konusu olan bir sözleşme öncesinde aşağıdaki hususlarda bilgilendirme yapacaktır:
• Sözleşmenin kurulabilmesi için izlenecek teknik adımlar.
• Sözleşme metninin hizmet sağlayıcı tarafından saklanıp saklanmayacağı.
• Bu sözleşmeye alıcının daha sonra erişiminin mümkün olup olmayacağı ve bu erişimin ne kadar süreyle sağlanacağı.
• Veri girişindeki hataların açık ve anlaşılır bir şekilde belirlenmesine ve düzeltilmesine ilişkin teknik araçlar.
• Uygulanan gizlilik kuralları.
• Varsa, alternatif uyuşmazlık çözüm mekanizmaları.
• Varsa, hizmet sağlayıcının mensubu olduğu meslek odası ile meslekle ilgili davranış kuralları, bunlara elektronik olarak ne şekilde ulaşılabileceği.
Ancak, yukarıda sayılan bilgilendirme yükümlülüğü,
• “tarafların tüketici olmadığı hâllerde” emredici değildir (şu halde “bilgilendirme yapılmayacağı” kararlaştırılabilir).
• münhasıran elektronik posta yoluyla veya benzeri bireysel iletişim araçlarıyla yapılan sözleşmelere uygulanmaz.

Alıcıları koruyan özel kurallar
Elektronik ticarette alıcı, hizmet sağlayıcıyla elektronik ortamda sözleşme kuracaktır. Alıcının sözleşme yapmaya yönelik iradesini açıklayarak kendisini bağlaması öncesi ve sonrasında uygulanacak özel kurallar söz konusudur:
• Hizmet sağlayıcı, alıcının önerisini kabul etmeden ve alıcı ödeme bilgilerini kendisi sisteme girmeden önce, şartların alıcı tarafından açıkça görülmesini sağlayacaktır.
• Hizmet sağlayıcı, alıcının önerisinin kendisine ulaştığını (alıcının siparişini almış bulunduğunu) gecikmeksizin elektronik iletişim araçlarıyla teyit edecektir.
• Alıcının önerisi ve bu önerinin hizmet sağlayıcıya ulaşmış olduğunun (siparişin alındığının) teyidi, tarafların bu beyanlara erişiminin mümkün olduğu anda gerçekleşmiş sayılacaktır. (Erişim, kural olarak elektronik iletinin muhatabın sistemine depolandığı anda mümkün sayılır).
• Hizmet sağlayıcı, alıcı kendisini bağlayan irade açıklamasını yapmadan önce alıcıya, veri giriş hatalarını belirleyebilmesi ve düzeltebilmesi için uygun, etkili ve erişilebilir teknik araçlar sunacaktır. (İnternet üzerinde kurulmuş olan sistemlerde alıcılar sıklıkla veri girişi hatası –ve diğer birçok hatayı- yapabilmektedirler. Onlara bu hataları “düzeltme” olanağının verilmesi çok önemlidir).

İletişim kurma koşulları
Elektronik ticaretin ilk adımı taraflar arasında iletişim kurulmasıdır. Ticari iletişim, yasada “alan adları ve e-posta adresi dışında, meslek veya ticaret etkinliği kapsamında her türlü (elektronik) iletişim” olarak tanımlanmıştır. Ticari iletişim kurulurken,
– hem ticari amaçla iletişime geçildiği hususu
– hem de kim adına iletişim kurulan gerçek ya da tüzel kişinin kimliği hakkında bilgi sunulmalıdır.
Yasa, ticari elektronik iletilerin gönderilme koşullarını da belirlemiştir. ETDHK m.6(1) uyarınca ticari elektronik iletiler, alıcılara ancak “önceden onayları alınmak” kaydıyla gönderilebilecektir. Günümüzde olası müşterilere çok sayıda iletinin onların istem ve onayı dışında gönderildiği bir gerçektir. Yasa, rahatsız edici boyutlara ulaşan bu durumu düzenleme gereğini duymuştur.
ETDHK, ticari elektronik ileti gönderilebilmesi için gerekli olan onayın “yazılı olarak” veya “her türlü elektronik iletişim araçlarıyla” alınabileceğini öngörmüştür. Yasa, “kendisiyle iletişime geçilmesi amacıyla alıcının iletişim bilgilerini vermesi hâlinde, temin edilen mal veya hizmetlere ilişkin değişiklik, kullanım ve bakıma yönelik ticari elektronik iletiler için ayrıca onay alınmasına gerek olmadığını” hükme bağlamaktadır. Bir kişinin iletişim bilgilerini kendi isteğiyle paylaşmış olması, “her türlü iletinin ona serbestçe gönderilebileceği” anlamına gelmemektedir.  Bu sebeple ETDHK iletileri sınırlamıştır. Yalnızca sağlanan hizmetlere veya mallara ilişkin “değişiklik”, “kullanım” ve “bakım” amaçlı iletiler yeniden onay alınmaksızın yollanabilecektir. Bununla birlikte “esnaf” ve “tacirlere” ileti göndermek için önceden onay almak zorunlu değildir. Şu halde kurumsal müşterilere ileti göndermek sınırlanmamıştır. Ticari elektronik iletinin içeriği, alıcının verdiği onayla uyumlu olmalı; iletide, hizmet sağlayıcının kimliğine ilişkin bilgiler ile iletişim bilgileri yer almalı; bundan başka iletinin konusu, amacı (kimin adına yapıldığı) da belirtilmelidir.
Alıcılar ticari elektronik iletilere önceden onay vermiş olsalar dahi, sonradan bu iletileri almayı diledikleri zaman reddedebilirler. Bu hususta gerekçe göstermek zorunda değildirler. Yasa, ileti almaktan sınırsız bir vazgeçme olanağı öngörmektedir. Bu sebeple hizmet sağlayıcı, alıcının “artık ileti almak istemediği” yolundaki bildirimini elektronik iletişim araçlarıyla kolay ve ücretsiz olarak  ulaştırmasını sağlamakla yükümlü tutulmuştur. Hizmet sağlayıcı, alıcıya gönderdiği iletide, alıcının “ileti istemediği” bildirimini nasıl yapabileceği hususuna ilişkin bilgileri de aktarmış olmak zorundadır. Bildirimi alan hizmet sağlayıcı, alıcıya elektronik ileti göndermeyi en geç üç iş günü içinde durduracaktır.

Kişisel veriler
Elektronik ticaret alanında, kişisel verilerin korunması da büyük önem taşır. Hizmet sağlayıcıları yapmış oldukları işlemler nedeniyle öğrenmiş oldukları kişisel verilerin saklanmasından ve güvenliğinden sorumludur. Kişisel veriler ancak ilgili kişinin onayı ile üçüncü kişilere iletilebilir veya başka amaçlarla kullanılabilir.

Ceza hükümleri
ETDHK birçok ceza hükmüne de yer vermiştir. Özellikle, yasadaki bilgi verme, alıcının kendisini bağlayan irade açıklaması öncesinde sözleşme koşullarını görmesini sağlama, ticari ileti göndermek için onay alma, gönderilen iletinin alınan onaya uygun olması, alıcının önerisinin alındığının teyit edilmesi, veri girişi hatalarının belirlenmesi ve düzeltilmesi için uygun teknik araçların sunulması, iletişimin ticari amaçla gerçekleştirildiğinin ve kimin adına yapıldığının açıklanması, hizmet sağlayıcının kimliği ve iletişim bilgilerinin bildirilmesi, iletinin konusu ve amacının beyan edilmesi, alıcıya gelecekte ileti almayı reddetme olanağı sağlanması ve bu yoldaki bildirim üzerine ona ileti gönderilmesinin durdurulması ve Bakanlık görevlilerine bilgi ve bilgi verme yükümlülüklerine aykırı davranılması idari para cezası uygulanmasını gerektirebilecektir. Eğer, bir defada birden fazla kimseye onayları alınmadan ileti gönderilirse idari para cezası on katına kadar artırılarak uygulanacaktır.

Yönetmelikler
ETDHK hükümlerinin uygulanmasına ilişkin yönetmelikler Adalet Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı ve Ekonomi Bakanlığı ile Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’nun görüşleri alınarak Bakanlık tarafından hazırlanacaktır.

Elektronik Haberleşme Kanunu’ndaki değişiklikler
ETDHK çıkarılırken, 5/11/2008 tarihli ve 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu’nda da değişiklik yapılmıştır. Buna göre:
• İşletmeciler sundukları hizmetlere ilişkin olarak abone ve kullanıcılarla, önceden izinleri alınmaksızın pazarlama veya cinsel içerik iletimi gibi maksatlarla veya siyasi propaganda içerikli haberleşme yapamazlar.
• Buna karşılık işletmeciler, abone ve kullanıcıların iletişim bilgilerini, onları bu tür haberleşmenin yapılacağına dair bilgilendirerek ve ileti almayı sonradan reddetme imkânı da sağlayarak edinmiş iseler, o abone ve kullanıcılarla önceden izin almaksızın aynı veya benzer mal ya da hizmetlerle ilgili pazarlama, tanıtım, değişiklik ve bakım hizmetleri için haberleşme yapabileceklerdir.
• Ancak, abone ve kullanıcılara, bu tür haberleşme yapılmasını reddetme ve verdikleri izni geri alma hakkının kolay ve ücretsiz bir şekilde sağlanması lazımdır.

Kısa değerlendirme
Ana hükümlerine kısaca değindiğimiz ETDHK aslında “gecikmiş” bir düzenlemedir. AB tarafından uzun süre önce benimsenmiş olan bazı temel ilke ve kurallar ülkemizde yasal temele yeni kavuşmaktadır. Ancak, bu sefer de ayrıntılar yönetmelik(ler)le netleşecektir. ETDHK esas olarak tüketici mevzuatı içinde yer aldığını kabul etmemiz gereken bir düzenlemedir. Çünkü asıl koruduğu husus tüketicilerin hak ve çıkarlarıdır. Tüketicilerle olan ilişkilerde TKHK (özellikle mesafeli sözleşmelere ve finansal hizmetlere ilişkin mesafeli sözleşmelere ilişkin hükümler) yanında ETDHK hükümleri de göz önünde bulundurulmalıdır.
ETDHK hükümleri arasında uygulamada en fazla sorun yaratacak olan hususlar, öyle görünüyor ki “iletişime geçmeye” ve “bilgilendirmeye” ilişkin hükümlere uygunluk olacaktır. Günümüzde elektronik ticaret gittikçe yaygınlaşmaktadır. Bu olumlu bir gelişmedir ve bunun önünü açmak gerekir. Engelleyici yorum ve yaklaşımlardan olanaklar ölçüsünde kaçınmak doğru olur. Tüketicileri gereksiz yere rahatsız etmemek ve hak ve çıkarlarını tehlikeye düşürmemek koşuluyla, elektronik iletişimi desteklemek lazımdır. Yeni yasayı, “engelleyici” “yasaklayıcı” nitelikte değil “gereken ölçüde koruyucu” bir düzenleme olarak algılamak ve bu çerçeve içinde uygulamak doğru olur.