2023’te toplam sigortalı kayıp 95 milyar dolar

Begüm Demir– begum@sigortacigazetesi.com.tr

Munich Re’nin yayınladığı 2023 yılı doğal afetler araştırmasına göre küresel sigortalı kayıplar son on yılın ortalaması olan 90 milyar doları geçerek 95 milyar dolara ulaştı.

Alman reasürör Munich Re, 2023 yılında yaşanan doğal afetleri ele aldığı araştırmasını yayınladı. Araştırmaya göre 2023 yılı, dünya genelinde yaşanan doğal afetlerin neden olduğu 95 milyar doları sigortalı kayıp olmak üzere 250 milyar dolar toplam kayıpla sonuçlandı. Önceki yıllarda sanayileşmiş ülkelerde görülen mega afetler (Örneğin 2022’de Ian Kasırgası, 60 milyar doları sigortalı kayıp olmak üzere 100 milyar dolar toplam kayba neden olmuştu), 2023 yılında görülmedi. 2023’ün istatistikleri, çok sayıda görülen bölgesel fırtınalar ile şekillendi. Gök gürültüsü, şimşek, kuvvetli yağmur sağanağı, dolu ve buzlanmanın bir arada görüldüğü orajların* neden olduğu yüksek kayıplar, ABD’de ve Avrupa’da daha önce hiç kayıtlara geçmemişti. 2023 yılında Kuzey Amerika’da yaklaşık 66 milyar dolar değerinde varlık zarar gördü. Bu varlıkların 50 milyar doları sigortalıydı. Avrupa’da ise 10 milyar dolarlık varlık zarar görürken bu varlıkların 8 milyar doları sigortalıydı. Ekonomik kayıpları şiddetli fırtınalar domine etti. Yaşanan felaketlerin neden olduğu ekonomik kayıpların %76’sı hava kaynaklıyken %24’ü yerküre kaynaklıydı. Ek olarak, 2023 yılında doğal afetler nedeniyle 74 bin kişi hayatını kaybetti. 2023’ün en ölümcül olayı ise depremlerdi. Deprem, 63 bin kişinin hayatını kaybetmesine neden oldu. Bu da toplam can kaybının %85’i demek.

SICAKLIK REKORU KIRILDI

Hava olayları oldukça yüksek sıcaklıklar nedeniyle şiddetini artırdı. Dünya genelinde Kasım 2023’e kadar ortalama sıcaklıklar, sanayileşme öncesi dönemin (1850-1900) 1.3 derece üstündeydi. Mevsimsel sıcaklıklar ise birbiri ardına rekor kırdı. Örnek verecek olursak;

• Nisan ayında Güneybatı Avrupa’da ve Arjantin’de sıcaklık 40 derece ölçüldü.
• Eylül ayında Kuzeybatı Çin’de sıcaklık 50 dereceden fazlaydı.
• ABD’nin Arizona eyaletinde gece sıcaklığı 32 dereceleri gördü.

Birçok bölgede kuraklık ve sıcak hava dalgası** nedeniyle büyük çapta orman yangınları yaşandı. Kanada’da haftalarca süren yangınlar 18,5 milyon hektar ormanı kül etti. Yaşanan felaket, sanayi bölgelerine ya da şehir merkezlerine ilerlemeden durdu. Ülke, 2016 yılında 2,9 milyar doları sigortalı kayıp olmak üzere toplamda 4,1 milyar dolarlık kayba neden olan Fort McMurray orman yangınlarına benzer bir felaketten kurtulmuş oldu.

2023’ÜN EN MALİYETLİ OLAYLARI

2023’ün Şubat ayında Türkiye’nin güneydoğusunu ve Suriye’yi vuran deprem felaketi, yılın en yıkıcı doğal afetiydi. 7.8 büyüklüğündeki sarsıntı, Türkiye’de yıllar sonra yaşanan en büyük depremlerden biriydi. 58 bin kişi hayatını kaybetti, sayısız bina yıkıldı ve altyapıda ciddi hasarlar oluştu. Deprem, 5,5 milyar doları sigortalı kayıp olmak üzere toplamda 50 milyar dolarlık kayba neden oldu.

Yılın ikinci en maliyetli olayı ise Doksuri Tayfunu’ydu. Temmuz ayında gerçekleşen felaket, önce Filipinler’in sahil kesimini vurdu. Daha sonra Çin’in Jinjang şehrinde karaya çıkan tayfun, yaklaşık 180 km/s hızdaydı. Doksuri Tayfunu, yıkıcı su baskınlarını tetikleyen aşırı şiddetli yağışları da beraberinde getirdiğinden Çin’in bazı bölgelerine bir günde 600 mm yağış düştü. Bu aynı zamanda ülkede görülen en yoğun yağış miktarı olarak kayıtlara geçti. Toplam kayıp 25 milyar dolar civarında olurken bu kaybın sadece 2 milyar doları sigortalıydı. Ekim ayında Meksika’nın batı sahilinde meydana gelen Otis Kasırgası üçüncü en maliyetli olay olarak kayıtlara geçti. Kasırga 24 saat içinde zayıf bir tropikal fırtınadan en üst kategori kasırgaya dönüşerek Acapulco şehrini yerle bir etti. 265 km/s hıza ulaşan rüzgârlar, Meksika’nın Pasifik sahillerini vuran en şiddetli kasırga oldu. Toplamda 12 milyar dolarlık kayıp yaşanan bölgede, 4 milyar dolar sigortalı kayıp meydana geldi.

BÖLGE BAZLI DİĞER KAYIPLAR

Araştırma, coğrafi görünüm başlığı altında Kuzey Amerika, Avrupa ile Asya-Pasifik ve Afrika’yı ele alıyor. İlk bölge olan Kuzey Amerika’yı (Orta Amerika ve Karayipler dâhil) incelediğimizde her ne kadar küresel kayıpların payı normalden daha düşük olsa da (%40) dünya çapında en yüksek kaybın yaşandığı yer olarak birinci sırada. Doğal afetler bölgede 67 milyar doları sigortalı olmak üzere 100 milyar dolar değerinde varlığın zarar görmesine neden oldu (2022 yılında 100 milyar doları sigortalı kayıp olmak üzere 160 milyar dolar kayıp yaşanmıştı). 2023 yılında ABD’de fırtına sezonunun nispeten hafif geçtiği belirtilen araştırmada, Kuzey Atlantik’te 7’si kasırga olmak üzere 20 isimlendirilmiş fırtınayla daha aktif geçtiği belirtiliyor. Çoğu fırtına ise karaya erişemedi. ABD’de Mart (Orta batı) ve Haziran (Teksas) aylarında meydana gelen iki oraj, 2023 yılının sigortalı kayıp bakımından en maliyetli olayları olarak kayıtlara geçti. Bu orajlar, 12 milyarı sigortalı kayıp olmak üzere 17 milyar dolar kayba neden oldu.

Ağustos 2023’te Hawaii’nin Maui Adası’nda şiddetli rüzgârın da eşlik ettiği yıkıcı bir yangın felaketi yaşandı. Lahaina Yangını’nın bilançosu ise yaklaşık 3,5 milyar doları sigortalı kayıp olmak üzere 5,5 milyar dolarlık toplam kayıp oldu.

Avrupa ise deprem nedeniyle toplamda 83 milyar dolarlık kayba uğradı. Bu kaybın 19 milyar doları sigortalıydı. Alpler ve Akdeniz bölgesinde görülen orajlar bu rekor kayba katkıda bulunan diğer doğal afetlerdendi. Temmuz ve Ağustos’ta 19 cm’ye ulaşan dolu taneleri, Kuzey İtalya’da ve diğer komşu bölgelerde milyar dolarlık kayba neden oldu. Sağanak yağışlar, Mayıs ve Ağustos’ta Adriyatik sahilinde sellere sebep olurken Eylül ayının başında alçak basınç sisteminin tetiklediği şiddetli seller, Yunanistan’da etkili oldu. Alçak basınç sistemi aynı zamanda Medicane Daniel Siklonu’na da neden oldu. Tüm bu olaylarda 2 milyarı sigortalı olmak üzere toplamda 17 milyar dolarlık kayıp meydana geldi. Aralık ayında başlayıp 2024’ün başlarında devam eden yoğun yağışlar ise Almanya’nın kuzeyinde sellere neden oldu. Henüz bu olayda ne kadar kaybın olduğuna dair veri mevcut değil.

Asya-Pasifik ve Afrika’ya baktığımızda 2023 yılında 64 milyar dolarlık toplam kayıp bir önceki yılın biraz altında (66 milyar dolar) ancak hala yüksek. 8 milyar dolarlık kaybın sigortalandığı bölgede Japonya, en fazla doğal afete maruz kalan ülke olarak öne çıkıyor. En maliyetli felaket olarak ilk sırada yer alan Doksuri Tayfunu’nun yanı sıra Yeni Zelanda’da yaşanan iki büyük çaplı doğal afet de Asya- Pasifik’te en yüksek sigortalı kayba neden oldu. Şubat ayının başında Yeni Zelanda’nın en büyük şehirlerinden Auckland’ta meydana gelen yoğun seller, 2 milyar doları sigortalı olmak üzere 2,9 milyar dolar toplam kayba sebep oldu. Şubat ortasında ise bu sefer Yeni Zelanda’nın Kuzey Adası ve Norfolk Adası’nı Gabrielle Siklonu vurdu. Siklon, yaşanan sellerin neden olduğu kayba çok yakın bir kayıp yarattı.

Afrika’da ise Eylül ayında Medicane Daniel Siklonu’na eşlik eden seller, Libya’da Derna şehrindeki barajların yıkılmasına neden oldu. Yine Eylül ayında Fas’ta 6,8 büyüklüğünde deprem meydana geldi. Ülkede 100 yılı aşkın süreden sonra görülen en büyük deprem özelliğini taşıyan bu felakette 3 bin kişi hayatını kaybetti. Toplamda 300 milyonu sigortalı kayıp olmak üzere 7 milyar dolar kayıp oluştu. Burada da koruma açığını görebiliyoruz.

2023 yılının başında, Güneydoğu Afrika’da etkili olan Freddy Siklonu, Avustralya kıyılarında oluştuktan sonra Güney Hint Okyanusu’na doğru 8 bin km yol kat etti. Madagaskar’da karaya çıkan siklon, Madagaskar ile Mozamik arasında gidip geldi. Sonuç olarak Mozambik bu tropikal siklondan iki kez etkilendi. Freddy Siklonu, toplamda 5 hafta sürerek en uzun süren siklon rekorunu elde etti.

Queensland’de meydana gelen Jasper Tropikal Fırtınası sonucu Aralık ayının ortasında Avustralya’nın kuzeydoğusunda şiddetli sel meydana geldi. Bir günde metrekare başına 800 mm yağış düştü. Oluşan hasarı hesaplamak şu an için mümkün gözükmüyor.